De schandpaal op het Romeinse Forum in Zadar
Toegangszuil voor de tempel van Jupiter
In de Romeinse tijd vormden twee Korinthische zuilen de ingang van het Capitool, de tempel van Jupiter. Eén ervan is goed bewaard gebleven en staat nu bekend als de schandpaal op het Forum in Zadar.
De griffioen boven de schandpaal op het forum in Zadar
In de 13 de eeuw kwam er een griffioen boven op de zuil en zo veranderde de zuil in een schandpaal. Maar het symbool van de griffioen had toen al een hele geschiedenis achter de rug.
Een griffioen is een fabeldier, het is dus uitgevonden en bestaat niet in het echt. Het dier heeft een leeuwenlichaam, de kop en de vleugels van een adelaar, de oren van een paard en ook een hanenkam. Een griffioen is dus een combinatie van de twee sterkste dieren op land en in de lucht, een leeuw en een adelaar. Hierdoor wordt dit fabeldier gezien als een symbool van goddelijke of vorstelijke macht en als een goede beschermer van schatten.
Een heel speciaal dier, dus! Vandaar dat alleen enkele goden ze konden temmen en gebruiken. Onder hen de meedogenloze godin van de gerechtigde wraak Nemesis. Ze is een figuur uit de Griekse mythologie maar werd overgenomen door de Romeinen. Heel wat gladiatoren en generaals brachten offers aan haar en zagen haar als één van de belangrijkste goden.
Maar daarmee zijn we er nog niet. Hoe komen we van Nemesis naar het christendom?
Van Nemesis naar Christus, van tempelzuil naar schandpaal
Het is ons bekend dat het christendom wel vaker zijn inspiratie haalde uit andere godsdiensten en tradities. Denk maar aan Kerstmis dat op hetzelfde moment valt als de oude Zonnewende of het Mariabeeldje dat aan een aanbeden eik werd gehangen. Ook een belangrijk symbool voor Christus, de griffioen, vond zijn oorsprong in de oude verhalen over de Griekse godin Nemesis. Toch werd en wordt het gezien als een symbool voor het christendom. De griffioen werd op de kolom geplaatst en symboliseerde de christelijke rechtvaardigheid. Op de zuil bevindt zich ook een marmeren plaat met een kruis. Zo werd het christendom duidelijk zichtbaar op deze belangrijke plaats.De legende vertelt dat van zodra dat deze kruisen in contact kwamen met de pilaar deze in de ganse lengte openbarstte – zonder te vallen- en de slechte geest de pilaar verliet.
De toegangszuil veranderde in een schandpaal in de 13de eeuw
In de middeleeuwen vonden regelmatig gruwelijke straffen plaats, zoals vergeetputten en zware lijfstraffen. Ook een schandpaal was een frequent gebruikte straf. In de periode van de middeleeuwen werd deze zuil omgedoopt tot schandpaal. De schandpaal op het forum werd vooral gebruikt om dieven en overspelige vrouwen vast te ketenen. Dat vastketenen gebeurde door ringbouten, die nog goed te zien zijn op de paal. Het was altijd een heel spektakel en meestal kwam heel de stad bijeen om te lachen en te spotten met de ongelukkigen. Want dat was het hele doel van zo’n paal, om vernederd te worden. Dit was meestal voor één dag, en vooral voor personen die de hoge opgelegde boetes voor hun misdrijf niet konden betalen. In 1840 kwam een einde aan dit middeleeuwse ritueel. Een ritueel waar Zadar niet trots op is.
